TOMO1976

wtorek, 8 października 2024

Czechy, Morawy Sierpień 2023. Częśc 2. Czeski Krumlow.

Czeski Krumlow (Český Krumlov)

Czeski Krumlow (niem. Böhmisch Krumau lub Krummau) położony jest na Wyżynie Szumawskiej, nad Wełtawą, w odległości 22 km na południowy zachód od Czeskich Budziejowic. Zamieszkałe przez około 13 tysięcy mieszkańców miasto jest turystycznym i kulturalnym centrum południowych Czech. Średniowieczne centrum Krumlowa od 1963 roku stanowi obszar objęty ochroną dziedzictwa kulturowego Czech, a od 1992 roku znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. W 2003 roku przedmieście Plešiveca (na południe od historycznego centrum) zostało uznane za miejską strefę zabytków. Nazwa Krumlov pochodzi od niemieckiego Krumme Aue (po czesku kręta rzeka), która nawiązuje do położenia miasta pomiędzy esowymi zakolami Wełtawy. W pierwszej zachowanej wzmiance z roku 1253 Krumlov określany jest jako Chrumbenowe a w dokumentach łacińskich jako Crumlovia lub Crumlovium. Używano także nazwy Krumlov nad Vltavou. Człon „Český” zaczęto dodawać do nazwy miasta w 1439 roku, aby wyraźnie odróżnić je od Morawskiego Krumlova. Oficjalnie jednak nazwa Český Krumlov zatwierdzona została dekretem Ministra Spraw Wewnętrznych z 30 kwietnia 1920 r. W czasie okupacji niemieckiej w latach 1938–1945 usunięto z nazwy słowo Český, a miasto oficjalnie otrzymało nazwę Krummau an der Moldau (po czesku Krumlov nad Vltavou).

Zamek

Zamek Český Krumlov jest drugi co do wielkości w Republice Czeskiej po praskich Hradczanach. Pierwotnie gotycki zamek po raz pierwszy przebudowany został w okresie renesansu w czasach panowania Wilhelma z Rožmberka. Pierwsza przebudowa w stylu barokowym miała miejsce w wieku XVII za czasów panowania księcia Jana Chrystiana I z Eggenbergu. Całkowita i jednocześnie ostatnia znacząca przebudowa, która nadała zespołowi obecny kształt, miała miejsce za panowania Józefa I. Adama ze Schwarzenberga. Dziełem księcia jest również dzisiejszy teatr zamkowy i wyjątkowy Most Płaszczowy.

Podzielony na pięć dziedzińców zespół zamkowy składa się z kilku jednostek:

- Zamek Dolny – najbardziej oryginalna część zamku, tzw. zamek z dominującą wieżą

- Zamek Górny – główna część zespołu zamkowego otaczającego III. i IV. dziedziniec

- Most Płaszczowy (Most Plášťovy) – wielopoziomowy most nad Jelenim Ogrodem łączący zamek, barokowy teatr i ogród zamkowy z 1764 roku

- Barokowy Teatr Zamkowy – jeden z niewielu zachowanych na świecie teatrów barokowych z 1681 roku

- Letnia i zimowa szkoła jazdy konnej

- Ogród zamkowy – założony w drugiej połowie XVI wieku, o długości 700 m i łącznej powierzchni 10 ha.

Budowla usytuowana jest na stromym i długim skalistym cyplu, otoczonym rzekami Wełtawą i Połecznicą (Polečnice). Na pierwszy dziedziniec wchodzi się od strony dzielnicy Latrán przez Czerwoną Bramę. Po jego północnej stronie usytuowana jest dawna warzelnia soli (zbudowana około roku 1500), po południowej renesansowa stajnia, zaś pośrodku kamienna fontanna z 1561 r. Z pierwszego dziedzińca do Zamku Dolnego prowadzi Most nad Niedźwiedzim rowem (Medvědí příkop). Patrząc z mostu w kierunku południowym podziwiać można najstarszą część zamku - stary pałac (Hrádek) z wieżą z XIII wieku przyozdobioną renesansową nadbudówką i malowidłami z 1580 roku. Na północno - wschodnim skrzydle dziedzińca Dolnego Zamku znajduje się dawny gmach urzędu burgrabiego z 1578 r., na południowym dawna mennica, a w zachodnim narożniku gotycka wieża Máselnice. Na środku dziedzińca stoi kamienna fontanna z 1641 roku.

Z Dolnego Zamku ceglany most prowadzi przez kolejną fosę do Zamku Górnego, pałacu Rosenbergów (palác Rožmberků) z dwoma małymi dziedzińcami (trzecim i czwartym). Na pierwszym piętrze skrzydła wschodniego znajdują się tzw. sale Rosenberga z drewnianymi renesansowymi stropami i pozostałościami malowideł, wśród których znajduje się także niezwykła kolekcja flamandzkich gobelinów z Brukseli z XVI i XVII wieku.

W skrzydle południowym usytuowana jest zamkowa kaplica świętego Jerzego z początku XIV wieku, pierwotnie gotycka, przebudowana później w stylu barokowym. W skrzydle zachodnim znajduje się przestronna Sala Maskowa z drewnianą skrzynią i iluzorycznymi obrazami J. Lederera z 1748 r. oraz galerią obrazów. Skrzydło zachodnie prowadzi do zbudowanego w 1764 roku pięciopoziomowego Mostu Płaszczowego. Dwa najwyższe piętra mostu to kryte korytarze prowadzące z pałacu do teatru i ogrodów.

Teatr Zamkowy z lat 1766 – 1767 jest jednym z najlepiej zachowanych teatrów barokowych na świecie. Posiada małą widownię z wysokimi drewnianymi ławkami i balkonem dla szlachty, wąską, obniżoną orkiestrę i bardzo głęboką scenę. Po kosztownej rekonstrukcji w latach 90-tych XX w. teatr stanowi jedną z najcenniejszych części zamku. Dalej na zachód ciągnie się ujeżdżalnia i park zamkowy w stylu późnobarokowym z kaskadową fontanną z połowy XVIII wieku. W północnej części parku znajduje się piętrowy pawilon Belárie z lat 1706 – 1708, przebudowany i ozdobiony freskami w połowie wieku XVIII. Naprzeciwko pawilonu usytuowana jest nowoczesna, metalowa, obrotowa widownia, w której odbywają się letnie festiwale teatralne. Z rampy pomiędzy mostem a ogrodem roztacza się niezwykły widok na miasto i rzekę.

Stare miasto

Malownicze stare miasto położone jest na małych półwyspach wśród meandrującej Wełtawy. Zabytkowe dzielnice: Latran, Vnitřní město, Plešivec, Horní Brána połączone są ze sobą mostami: Lazebnickim (Lazebnický most) i Edwarda Benesza (Most Dr. Edvarda Beneše). Od strony północnej do starego miasta można dostać się ulicą Latran przechodząc przez Bramę Budziejowicką, zaś od południowej mostem na ulicy Lineckiej (Linecká).

Latrán

Latrán, niegdyś niezależna osada to historyczna dzielnica położona na terenie zamku, do którego należała w średniowieczu. W pobliżu Latranu usytuowana jest część miasta zwana Neustadt (obecnie ulica Nové Město). Na jej obszarze badania archeologiczne wykazały najstarszą osadę ludzką w na terenie miasta, datowaną na V tysiąclecie p.n.e.

Najciekawsze obiekty Latranu to:

- Brama Budziejowicka (Budějovická brána) – najmłodsza i zarazem jedyna zachowana brama z pierwotnych średniowiecznych fortyfikacji miejskich. Zbudowana została w latach 1598–1602 przez architekta Domenico Benedetta Comettę z Eckthurn.

- Kościół św. Jodoka (kostel sv. Jošta) – tzw. kościół niemiecki, pierwotnie kościół gotycki z ok. 1330 r., przebudowany w okresie renesansu w latach 1594–1599 (architekt Domenico Benedetto Cometta z Eckthurn) i poświęcony krumlowskim protestantom, następnie administrowany przez jezuitów do 1773 roku, kiedy to uległ barokizacji.

- Browar Zamkowy (Zámecký pivovar) – dawniej Browar Schwarzenberg, obecnie Browar Eggenberg (Pivovar Eggenberg),

- Klasztor Zakonu Braci Mniejszych (Minoritský klášter) – dziś klasztor Zakonu Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą (Řádu Křížovníků s červenou hvězdou),

- Klasztor Klarysek (klášter klarisek)

Vnitřní město (Wewnętrzne miasto)

Układ ulic i placów dzielnicy od chwili założenia pozostał niemal niezmieniony. Można znaleźć tu dużą liczbę dobrze zachowanych kamienic – gotyckich, renesansowych a także barokowych. Główne zabytki wewnętrznego miasta to:

- Ratusz (Radnice) – renesansowa budowla z drugiej połowy XVI wieku na placu Zgody (náměstí Svornosti),

- Mariánský Sloup s Kašnou – kolumna morowa z 1716 roku (wraz ze studnią z XIX w.) wybudowana na placu Zgody jako wotum wdzięczności za ustąpienie morowej zarazy.

- Kaplanka – późnogotycki dom z elementami wczesnorenesansowymi przy ulicy Horní,

- XV-wieczny Dom Zlatokorunskiego (Zlatokorunský dům) przy placu Zgody (náměstí Svornosti),

- Kościół św. Wita (kostel svatého Víta) – gotycki trójnawowy kościół z lat 1408–1439 przy ulicy Kostelní,

- Prałatura - siedziba prałata czeskiego Krumlova przy ulicy Horní,

- Dom Jakuba Krčina (Krčínův Dům) – budynek z renesansową fasadą z XVI wieku przy ulicy Kájovskej,

- Vlašský dvůr – gotycka budowla z renesansową dekoracją i fasadą przy ulicy Długiej (Dlouhá), która w przeszłości należała do Jakuba Krčína,

- Dawne Kolegium Jezuickie – czteroskrzydłowy renesansowy budynek z lat 1586–1588 wzniesiony na zlecenie Wilhelma z Rožmberka przy ulicy Horní 154,

- Ulica Szeroka (Široká ulice), dawniej wykorzystywana jako targowisko,

- Budynek dawnego browaru miejskiego z 1605 roku, w którym mieści się obecnie Międzynarodowe Centrum Kulturalne Egona Schielego,

- Most Jelenia (Jelení lávka) łączący wewnętrzne miasto ze znajdującym się u podnóża zamku Jelenim Ogrodem.

Plešivec

Plešivec jest historyczną częścią przedmieścia a od 2003 roku stanowi odrębną miejską strefę zabytków. Najciekawsze zabytki to:

- Plešivecké náměstí – plac z dużą liczbą renesansowych budynków,

- Synagoga przy ulicy Lineckiej (Linecká) – pierwsza konstrukcja żelbetowa w Austro-Węgrzech,

- Studio fotograficzne Josefa Seidla przy ulicy Lineckiej (Linecká) – jedno z niewielu zachowanych i funkcjonalnych historycznych studiów fotograficznych w Europie.

Transport kolejowy i autobusowy

Przez północną część miasta przebiega linia kolejowa České Budějovice - Černý Kříž. Stacja kolejowa Český Krumlov znajduje się przy ulicy Miru 1 (Třída Míru 1), na osiedlu Nádražní predměstí. Na dworcu znaleźć można punkt informacji turystycznej oraz bar. Odległość od stacji kolejowej do historycznego centrum miasta wynosi około dwóch kilometrów.

Z Czeskich Budziejowic do Czeskiego Krumlowa dojechać można pociągiem przewoźnika GW Train. Podróż trwa około 45 minut a cena biletu to 53 CZK (sierpień 2023). W składzie pociągu znajduje się oddzielny wagon do przewozu rowerów. Z Pragi do Czeskiego Krumlowa kursuje również dzienny pociąg InterCity „Jižní expres”.

Dworzec autobusowy usytuowany jest w pobliżu skrzyżowania ulic Objížďková i Nemocniční, na osiedlu Horní Brána. Obsługuje on ruch regionalny i dalekobieżny a także komunikację miejską. Przystanek autobusowy znajduje się także na ulicy U Luny, na osiedlu Špičák. Bezpośrednie połączenia z Pragą zapewniają autobusy przewoźników: Student Agency, FlixBus, ČSAD Autobusy České Budějovice (kursują do dworca autobusowego Praga – Na Knížecí) oraz M Express we współpracy z Leo Express (kursują do dworca autobusowego Praga - Florenc oraz do dworca kolejowego Praha hlavní nádraží).

Przydatne linki:

Visit Czechia - czeski portal turystyczny
Interaktywne mapy Czeskiego Krumlowa z opisami obiektów (w języku czeskim)
Strona internetowa przewoźnika České dráhy
Strona internetowa przewoźnika GW Train

Bilet na pociąg w relacji České Budějovice - Český Krumlov. Przewoźnik GW Train.

Pociąg relacji České Budějovice - Nové Údolí przez Český Krumlov. Skład złożony ze spalinowych zespołów trakcyjnych 945 002-4 | 845 002-5 + 845 413-4 | 845 411-8 i wagonu do przewozu rowerów.

Przedział 2 klasy spalinowego zespołu trakcyjnego 945 002-4 | 845 002-5.

Wagon do przewozu rowerów w składzie pociągu České Budějovice - Nové Údolí.

Stacja Český Krumlov. Krzyżowanie z pociągiem do Czeskich Budziejowic złożonym z wagonów motorowych serii 841 i wagonu do przewozu rowerów.

Budynek dworca kolejowego. Widok od strony torów.

Budynek dworca kolejowego. widok od strony ulicy Třída Míru.

Třída Míru. Dworzec i restauracja Slepá kolej (Ślepy tor).

Dom pod adresem Třída Míru 97 z wyrytym na ścianie rysunkiem.

Dom pod adresem třída Míru 146.

Zbudowane w latach 1974 - 1976 kino "Luna" (wcześniej kino „Družba”) pod adresem Špičák 134. Budynek powstał według projektu architektonicznego inż. architekta Bohumila Böhma. Kino rozpoczęło swoją działalność uroczystym otwarciem dnia 18.12.1976 o godzinie 15:00, a pierwszym tytułem był radziecki film "Kiedy nadchodzi wrzesień" ("Когда приходит сентябрь").

Ulica Latrán. Widok w kierunku starego miasta.

Ulica Latrán. Wiadukt nad ulicą Pod Kamenem.

Most Latrán na rzece Połecznicy (Polečnice) i Brama Budziejowicka (Budějovická brána).

Rzeźba Chrystusa i Judasza w niszowej kaplicy na moście Latrán.

Ulica Latrán. Brama Budziejowicka (Budějovická brána). Widok od strony starego miasta.

Dom pod adresem Latrán 98.

Dom pod adresem Latrán 85 w którym mieści się klub Šnek.

Dom pod adresem Latrán 78.

Dom pod adresem Latrán 85 w którym mieści się Hotel Bellevue.

Dom pod adresem Latrán 76.

Latrán 67. Dawny klasztor Klarysek (klášter klarisek).

Latrán. Brama nad ulicą przy domu pod numerem 56.

Dom pod adresem Latrán 55.

Po lewej stronie domy adresami Latrán 53, 54 i 55, po prawej kamienica z attyką pod adresem Latrán 46.

Brama Czerwona (Červená brána), widok od strony dziedzińca. Brama osadzona jest w ceglanym łuku z kwadratowym narożnikiem. Na piętrze nad łukiem znajduje się korytarz prowadzący do klasztoru Minorytów. Dwuspadowy dach pokryty jest płatwiami z dachówkami. Bramę przebudowano do obecnego kształtu w roku 1748, natomiast drewniana krata z herbem Schwarzenbergów pochodzi z początku XIX wieku. Nazwa bramy pochodzi od czerwonej farby, którą pokryta została krata.

Dziedziniec pierwszy. Po lewej stronie dawny gmach urzędu burgrabiego z 1578 r.

Dziedziniec pierwszy. Po prawej stronie dawna mennica.

Dziedziniec Dolnego Zamku (drugi dziedziniec). Dawny gmach urzędu burgrabiego z 1578 r. w którym obecnie mieści się Państwowe Archiwum Regionalne Czeski Krumlow (Státní oblastní archiv Český Krumlov).

Dziedziniec Dolnego Zamku (drugi dziedziniec). Po prawej stronie dawna mennica, na środku kamienna fontanna z 1641 roku.

Najstarsza część zamku - stary pałac (Hrádek) z wieżą z XIII wieku przyozdobioną renesansową nadbudówką i malowidłami z 1580 roku. Widok od strony dziedzińca Zamku Dolnego (dziedzińca drugiego).

Gotycka wieża Máselnice w zachodnim narożniku dziedzińca Dolnego Zamku. Przygotowywano tu produkty mleczne (masło i sery) dla obsługi zamku. Od tego wzięła się nazwa budowli. Budowla pierwotnie pełniła funkcję części obwarowań Zamku Górnego. Znajdowała się tu wieża schodowa, z której po drewnianym moście zwodzonym wchodziło się na jego teren. Obecny kształt Máselnice uzyskała za panowania ostatniego rodu Rožmberków w XVI wieku, kiedy to wybudowano drewniany korytarz umożliwiający wejście do Zamku Górnego.

Zamek Górny (dziedziniec trzeci).

Zamek Górny (dziedziniec czwarty).

Zbudowany w 1764 roku pięciopoziomowy Most Płaszczowy. Dwa najwyższe piętra mostu to kryte korytarze prowadzące z pałacu do teatru i ogrodów.

Widok z Mostu Płaszczowego na Wewnętrzne miasto (Vnitřní město).

Mostek pod zamkiem (Lávka pod Zámkem). Widok z Mostu Płaszczowego.

Widok z Mostu Płaszczowego na Wewnętrzne miasto (Vnitřní město). W oddali widoczny budynek Muzeum regionalnego w Czeskim Krumlowie (Regionální muzeum v Českém Krumlově).

Widok z tarasu widokowego na stary pałac (Hrádek) z wieżą z XIII wieku przyozdobioną renesansową nadbudówką i malowidłami z 1580 roku.

Mostek pod zamkiem (Lávka pod Zámkem). Widok z tarasu widokowego obok piątego dziedzińca zamku.

Widok na Most Płaszczowy.

Budynek teatru zamkowego (Zámecké barokní divadlo v Českém Krumlově)

Ulica K Zámecké zahradě prowadzi do ogrodów zamkowych.

Ulica K Zámecké zahradě. Figura Fiakra z Brie na rogu domu pod numerem 61.

Brama do ogrodów zamkowych (Zámecká zahrada) od strony ulicy K Zámecké zahradě.

Centralna część ogrodów zamkowych.

Ogrody zamkowe. Fontanna kaskadowa. Budowę kaskadowej fontanny rozpoczęto po 1750 roku według projektu wiedeńskiego architekta Andreasa Altomonte w ramach całościowej przebudowy ogrodu zamkowego w stylu wiedeńskiego rokoka. Kamieniarka została wykonana z wapienia muszlowego sprowadzonego z Eggenburga w Dolnej Austrii przez rzeźbiarza Josefa Matyáša Griesslera przy pomocy i nadzorze rzeźbiarza, a później książęcego inspektora ogrodniczego Jana Antonína Zinnera (ok. 1708 - 1763). W pierwszej fazie powstała czteropoziomowa kaskada z bogatą dekoracją rzeźbiarską, złożona z ozdobnych waz i dominującego trio posągów bóstw wodnych. Wodę do fontanny doprowadzano drewnianą rurą ze stawu zamku górnego (Zámecké vodovody).

Kamienne wazy na balustradzie w ogrodach zamkowych.

Kamienica pod adresem Latrán 43.

Dom na rogu ulic Latrán i Nové město pod adresem Latrán 37.

Kamienica pod adresem Latrán 16.

Ulica Latrán, widok w kierunku po prawej stronie kamienica pod numerem 13.

Ulica Latrán widok w kierunku Bramy Czerwonej.

Ulica Latrán widok w kierunku Mostu Łazebnickiego.

Most Łazebnicki (Lazebnický most). Widok w kierunku Latranu.

Most Łazebnicki (Lazebnický most). Pomnik Świętego Jana Nepomucena (Socha svatého Jana Nepomuckého).

Kościół św. Jodoka (kostel sv. Jošta) – tzw. kościół niemiecki, pierwotnie kościół gotycki z ok. 1330 r., przebudowany w okresie renesansu w latach 1594–1599 (architekt Domenico Benedetto Cometta z Eckthurn) i poświęcony krumlowskim protestantom, następnie administrowany przez jezuitów do 1773 roku, kiedy to uległ barokizacji. Widok z Mostu Lazebnickiego.

Most Łazebnicki (Lazebnický most). Widok na wzgórze zamkowe i wieżę starego zamku z XIII wieku (Hrádek).

Krzyż na Moście Łazebnickim.

Wewnętrzne miasto (Vnitřní město). Plac Zgody (Náměstí Svornosti). Ratusz (Radnice) – renesansowa budowla z drugiej połowy XVI wieku.

Plac Zgody (Náměstí Svornosti).. Widok na północną pierzeję.

Plac Zgody (Náměstí Svornosti). MariánskýSloup s Kašnou – kolumna morowa z 1716 roku (wraz ze studnią z XIX w.) wybudowana jako wotum wdzięczności za ustąpienie morowej zarazy.