Bukareszt - Timișoara
Podróż koleją z Bukaresztu do Timișoary zajmuje około 10 godzin. Pomiędzy miastami kursują w sumie 4 (3 dzienne i jedna nocna) pary pociągów przewoźnika CFR Călători. Połączenia uzupełniane są pociągiem nocnym prywatnego przewoźnika Astra Trans Carpatic. Na podróż wybrałem poranny pociąg „Traianus”, wyruszający z Bukaresztu o godzinie 5:40, tak aby na miejsce dotrzeć około godziny 15. Pobudka przed godziną 4 rano była dość ciężka, tym bardziej, że poprzedniego dnia dość późno wróciłem do hotelu. Po kupieniu na dworcu małego prowiantu na drogę ulokowałem się w podstawionym już pociągu. Perspektywa 10 godzinnej jazdy w wagonie bezprzedziałowym trochę mnie martwiła, jednak cała podróż przebiegła dość przyjemnie. W pociągu nie było tłoku, przez całą trasę nikt się nie dosiadał do pozostałych trzech miejsc przy moim stoliku, w związku z czym mogłem swobodnie rozciągnąć nogi i się zdrzemnąć. Klimatyzacja w wagonie działała bez zarzutów.
Był to mój pierwszy przejazd po magistrali nr 900 przez Krajowę (Craiova), Drobeta-Turnu Severin i Orszowę (Orsova). Pomiędzy dwoma ostatnimi z wymienionych miast linia kolejowa biegnie wzdłuż malowniczego brzegu Dunaju, oddzielającego w tym miejscu Rumunię i Serbię. W Drobeta-Turnu Severin znajdują się pozostałości przyczółku mostu Traiana, jednak podczas przejazdu tylko „mignęły” mi one przez moment i nie zdążyłem wykonać żadnego zdjęcia ani sfilmować. Na stację Timisoara Nord dotarłem z małym opóźnieniem.
Stacja Timișoara Nord
Timișoara Nord (pierwotnie Timișoara-Iosefin) to główna stacja kolejowa miasta, a także największa stacja kolejowa w zachodnim regionie Rumunii. Obsługuje ona średnio 174 pociągi pasażerskie oraz kilkadziesiąt składów towarowych na dobę. Odjeżdżają stąd pociągi regionalne i dalekobieżne (R, R-E, IR, IRN) przewoźników CFR Călători, Regio Călători i Astra Trans Carpatic. Warto zaznaczyć, że dworzec Nord pomimo swojej nazwy bynajmniej nie znajduje się w północnej części Timișoary, lecz w zachodniej jej części.
Pierwszy, otwarty w roku 1897 budynek dworca, zbudowany był w stylu neoklasycystycznym według projektu węgierskiego architekta Ferenca Pfaffa. Pierwotna nazwa Josefstädter Bahnhof (po niemiecku) lub Józsefváros indóház (po węgiersku), tłumaczona była na rumuński jako „gara din Iosefin” (od nazwy dzielnicy Iosefin, w której się znajduje). Po zjednoczeniu Banatu z Rumunią i utworzeniu administracji rumuńskiej w Timișoarze w roku 1919 stacja została przemianowana na „Domnița Elena”. Nazwa ta została zachowana do czasu wybuchu drugiej wojny światowej. Stacja Nord została poważnie uszkodzona dnia 3 lipca 1944 r. podczas alianckiego bombardowania miasta, natomiast w nocy z 30 na 31 października 1944 r. kolejne zniszczenia spowodował nalot Luftwaffe.
Odbudowę dworca po wojnie wykonano częściowo zgodnie z pierwotnymi planami. Do lat 60. XX wieku nadal istniało skrzydło wschodnie starego budynku, jednak w 1976 r. zostało ono zmodernizowane, w wyniku czego jego styl architektoniczny radykalnie się zmienił. W 2020 roku CFR podpisał kontrakt o wartości prawie 4,5 mln euro na modernizację dworca. Prace mają na celu przede wszystkim odrestaurowanie elewacji, remont przejścia dla pieszych oraz uporządkowanie terenu.
Timișoara Nord jest wielokierunkowym węzłem kolejowym w którym stykają się krajowe linie kolejowe, a także linie łączące Rumunię z Serbią i Węgrami:
- 213 Timișoara – Radna/Lipova
- 218 Timișoara – Cenad
- 310 Timișoara – Arad. Z Aradu kursują pociągi do miast Cluj-Napoca, Oradea, Iasi czy Satu Mare a także do Budapesztu i Wiednia.
- 900 Timișoara – Bukareszt, stanowiąca część IV paneuropejskiego korytarza Drezno – Stambuł (odnoga południowa)
- 918 Timișoara – Buziaș – Lugoj
- 919 Timișoara – Jimbolia z przedłużeniem do stacji Kikinda w Serbii (obecnie kursowanie pociągów transgranicznych jest zawieszone)
- 922 Timișoara – Stamora Moravița. z przedłużeniem do stacji Vršac w Serbii skąd kursują pociągi do Belgradu
- 926 Timișoara – Cruceni.
Oprócz dworca Nord w Timișoarze są jeszcze cztery stacje kolejowe:
- Timișoara Est (dawniej Fabric) położona na linii 900 w dzielnicy Calea Sever Bocu na wschodzie miasta. Jest to druga najważniejsza stacja kolejowa w mieście, po Timișoara Nord. Obsługuje ona pasażerskie pociągi regionalne (R) i dalekobieżne (IR) oraz towarowe.
- Timișoara Vest położona na linii 926 w dzielnicy Freidorf na południowym zachodzie miasta.
- Timișoara Sud położona na linii 922 w dzielnicy Steaua – Fratella na południu.
Linia kolejowa nr 900 pomiędzy stacjami Nord i Est przechodzi przez środek miasta, jednak w ścisłym centrum nie ma żadnego przystanku osobowego ani stacji umożliwiającej obsługę pasażerów, co według mnie jest sporą niedogodnością. Przepustowość na tym odcinku ograniczona jest dodatkowo przez istnienie tylko jednego toru (dla toru drugiego istnieje rezerwa terenu). Przebudowa na linię dwutorową oraz stworzenie punktów obsługi pasażerów umożliwiłaby lepszy dostęp do kolei bezpośrednio z centrum.
Timișoara
Timișoara położona jest na zachodzie Rumunii, w pobliżu granicy z Węgrami i Serbią, nad rzeką Begą. Miasto jest ośrodkiem administracyjnym okręgu Temesz, Nazwa Timișoara (po węgiersku Temesvár) pochodzi od rzeki Temesz (Timiș), która połączona z węgierskim rzeczownikiem vár, „cytadela”, oznacza zamek nad rzeką Temesz (w rzeczywistości rzeka przepływa w odległości około 10 km na południe od miasta).
Historia Timișoary zaczyna się od starożytnych osad ludzkich położonych na obecnym terenie miasta, a następnie pojawienia się około XII wieku pierwszej ufortyfikowanej cytadeli. Na przestrzeni dziejów twierdza przechodziła przez różne panowania, które wyznaczyły kierunki jej rozwoju. Znaczący postęp nastąpił w XIV wieku, za czasów rządów króla węgierskiego Karola Roberta Andegaweńskiego, kiedy to Timișoara (Temesvár) przez krótki czasu była stolicą królestwa węgierskiego. W roku 1552 twierdza została zdobyta przez Osmanów i stała się ważną turecką warownią wojskową. Ze względów militarnych konieczne było ufortyfikowanie każdej dzielnicy. Domy budowane były z gliny i kryte drewnianą dachówką, a ulice wykładano drewnem. Fortyfikacje poza zamkiem wykonywano z drewna i ziemi. Przekształcenie miasta w stolicę osmańskiego wilajetu bardzo zmieniło je przede wszystkim pod względem etnicznym. Przybyli tu uprzywilejowani muzułmanie a wraz z nimi pierwsi Żydzi obrządku sefardyjskiego. Oprócz rolnictwa bardzo rozwinął się handel.
W roku 1716 Timișoara została zdobyta przez imperium Habsburgów i na okres 200 lat przeszła pod panowanie Austrii, a następnie monarchii austro-węgierskiej. W okresie tym miasto przeżyło bezprecedensowy rozkwit, stając się ośrodkiem wielokulturowym i wielowyznaniowym, zyskując miano „Małego Wiednia”. Budowa drogi wodnej na rzece Bedze dała silny impuls do rozwoju gospodarczego i handlu. W wieku XIX węgierski Temesvár jako pierwsze miasto w Europie i drugie na świecie po Nowym Jorku otrzymał elektryczne oświetlenie uliczne.
Po zakończeniu I wojny światowej i rozpadzie Austro – Węgier, roku 1918 powstaje Republika Banacka, która w roku 1919 łączy się z Rumunią. W Timișoarze po raz pierwszy zostaje utworzona administracja rumuńska. Okres międzywojenny był dla Timișoary czasem postępu gospodarczego, budowlanego, kulturalnego i duchowego. Na terenie miasta pojawiło się wiele przedsiębiorstw przemysłowych, jednostek handlowych i bankowych a także wiele placówek szkolnych z nauczaniem języków rumuńskiego, węgierskiego, niemieckiego, serbskiego, hebrajskiego. W roku 1920 Timișoara stała się ośrodkiem uniwersyteckim na mocy dekretu podpisanego przez króla Ferdynanda I, zakładającego Szkołę Politechniczną.
Bezpośrednie działania wojenne dotknęły Timisoarę w połowie 1944 roku. Pierwsze alianckie bombardowanie miasta w nocy z 16 na 17 czerwca 1944 r. wyrządziło stosunkowo niewielkie szkody. Najbardziej niszczycielskie naloty bombowe miały miejsce 3 lipca, gdy na miasto zrzucono setki bomb. W nocy z 30 na 31 października 1944 r. w Timisoarę uderzyło lotnictwo niemieckie. W rezultacie nalotów trwających od lata do jesieni 1944 r. zniszczonych zostało setki budynków a tysiące mieszkańców zginęło lub zostało rannych. Jako węzeł kolejowy i drogowy o dużym potencjale przemysłowym miasto miało dla Niemców znaczenie strategiczne. 26 sierpnia 1944 r. sztab dowództwa niemieckiego w Timișoarze, zaskoczony przez żołnierzy rumuńskich, poddał się bez stawiania oporu. Począwszy jednak od 11 września 1944 r. przez tydzień jednostki hitlerowskie i węgierskie przeprowadzały powtarzające się akcje ofensywne w celu zajęcia miasta. Walki trwały przez kolejne dni, ale bitwę o Timișoarę ostatecznie wygrała armia rumuńska. We wrześniu 1944 roku do miasta wkroczyły wojska radzieckie. Po zakończeniu II wojny światowej Timisoara znalazła się pod okupacją radziecką. Lata 1948–1958 utożsamiane były z procesem sowietyzacji, stosowaniem metod stalinowskich i brutalnym terroryzowaniem mieszkańców.
Pod koniec roku 1989 r. ludność zamieszkująca zwłaszcza na zachód Rumunii dowiadywała się o przemianach w Europie z zagranicznych stacji telewizyjnych (węgierskich, jugosłowiańskich) oraz rumuńskojęzycznych audycji Radia Wolna Europa i Głos Ameryki. Pretekstem do powstania ludowego w Timișoarze stała się wyznaczona na 15 grudnia 1989 r. eksmisja proboszcza Kościoła Reformowanego w Timișoarze László Tőkésa. Ruch protestacyjny przeciwko przymusowemu przesiedleniu pastora stopniowo przerodził się w protest przeciwko całemu systemowi. W centrum miasta zgromadziły się dziesiątki tysięcy rewolucjonistów. Po krwawych starciach, w wyniku których zginęło 126 osób, a kilkaset zostało rannych, dnia 20 grudnia 1989 r. Timișoara została ogłoszona pierwszym miastem w Rumunii wolnym od komunizmu Wydarzenia te doprowadziły tydzień później do upadku reżimu Nicolae Ceausescu.
Timișoara ma największy zespół architektoniczny budynków historycznych w Rumunii (ok. 14 500), usytuowanych w dzielnicach Cetate, Iosefin, Fabric i Elisabetin. Dziedzictwo architektoniczne miasta pochodzi z długiej tradycji nowoczesnej urbanistyki, zapoczątkowanej w XVIII wieku wraz z nadejściem Austriaków. Różnorodność architektoniczna, reprezentowana przez barok, historyzm, neoklasycyzm, secesję i wiedeńską secesję, przyniosła Timisoarze reputację „Małego Wiednia”.
Centrum Timisoary położone jest na terenie austriackiej twierdzy wojskowej zbudowanej głównie w latach 1732-1764. Dzielnica Cetate (Cetatea Timișoara) zawsze była „sercem”, kulturalnym, administracyjnym i politycznym całego miasta. Bastion Maria Teresa (Bastionul Maria Theresia) składa się z murów obronnych starej cytadeli, która zachowała się do dziś. Najstarszym budynkiem w Timișoarze jest zamek Huniade (Castelul Huniade), w którym mieści się Muzeum Banatu. Na terenie obiektu zachowały się elementy dawnej twierdzy zbudowanej przez Jánosa Hunyady (Iancu de Hunedoara) w latach 1443-1447, ale także elementy z okresu Karola Roberta de Anjou.
Na terenie historycznego centrum Timișoary znajdują się trzy place miejskie z których każdy prezentuje wymiary, rozwiązania plastyczne i style o unikalnej wartości architektonicznej.
Wykonana w stylu barokowym Piața Unirii (Plac Jedności), jest najstarszym rynkiem w Timișoarze. Plac otoczony jest zabytkowymi obiektami takimi jak: rzymskokatolicka katedra św. Jerzego (Catedrala Sfântul Gheorghe din Timișoara), serbska katedra prawosławna (Catedrala Ortodoxă Sârbă), barokowy pałac (Palatul Baroc), pomnik „Św. Trójcy", dom Salomona Brücka (Casa Brück), dom Emmera (Casa Emmer), dom Lwów (Casa cu Lei), Dom Serbskiej Wspólnoty Prawosławnej (Casa Comunității Ortodoxe Sârbești).
Piața Victoriei (plac Zwycięstwa), znana również jako Piața Operei (plac Operowy), jest centralnym rynkiem Timisoary. Po obu stronach placu znajdują się dwa z najbardziej reprezentatywnych zabytków architektury miasta: od północy gmach Opery Narodowej (Opera Națională Română Timișoara), od południa Katedra Metropolitalna (Catedrala Mitropolitană din Timișoara). Prawa strona promenady, patrząc od Teatru w kierunku katedry nosi nazwę Corso. Wznoszą się się przy niej pałace: Biały (Palatul Weiss) Lloyd (Palatul Lloyd), Neuhausz (Palatul Neuhaus), Merbl (Palatul Merbl), Dauerbach (Palatul Dauerbach), Hilt (Palatul Hilt) i Széchenyi (Palatul Széchényi). Strona lewa nosi nazwę Surogat i znajduje się przy niej pałac Izby Handlowej (Palatul Camerei de Comert) oraz Pałac Löfflerów (Palatul Löffler).
Na Piața Libertății (plac Wolności) znajdują się jedne z najstarszych istniejących budynków obecnego miasta: Dom z Atlantami (Casa cu Atlanți), gmach Banku Rolnego (Palatul Bancii Agrare), Ratusz Staromiejski (Primăria Veche), gmach Banku Kredytowego (Palatul Băncii de Credit), Komenda Garnizonu, dawny Generalat (Comenduirea Garnizoanei, fostul Generalat), dawna Kancelaria Wojenna (Fosta Cancelarie de Razboi) - istniejąca również w 1727 r., dziś stanowi wschodnie skrzydło Ratusza Staromiejskiego oraz Kasyno Wojskowe (Cazinoul Militar). W centralnym miejscu placu stoi figura św. Marii i św. Jana Nepomucena. (Statuia „Sf. Maria” și „Sf. Ioan Nepomuk”)
Sobór Trzech Świętych Hierarchów (Catedrala Mitropolitană din Timișoara) to największa budowla religijna w mieście. Patronami świątyni są trzej hierarchowie: święty Bazyli Wielki, święty Grzegorz Teolog i święty Jan Chryzostom. Zbudowany w latach 1936-1941 obiekt jest drugim co do wysokości kościołem w Rumunii (90,5 m wysokości) po Katedrze Zbawienia Narodu (Catedrala Mântuirii Neamului) w Bukareszcie. Budowa świątyni rozpoczęła się 16 marca 1936 r. a skończyła w roku 1941 Dzwony i krzyże kościoła poświęcono 23 sierpnia 1938 r. Z powodu wybuchu II wojny światowej wszystkie prace wykończeniowe zakończono dopiero w 1956 r. Katedra została zainaugurowana 6 października 1946 roku w obecności króla Michała, premiera Petru Grozy, oraz duchownych prawosławnych, rzymskokatolickich i grekokatolickich.
Twierdza Timișoara (Cetatea Timișoara) składała się z dziewięciu bastionów: Karola, Franciszka, Teresy, Józefa, Hamiltona, Zamku, Miłosierdzia, Eugeniusza i Elżbiety. Jako pierwszy zbudowano Bastion Teresy. Budowę rozpoczęto w 1732 roku bezpośrednio po zakończeniu prac hydrotechnicznych regulujących Begę w latach 1728 – 1732. Miały one na celu zapewnienie niezbędnej ilości wody w fosie twierdzy tak, aby bastion mógł prawidłowo funkcjonować. Obiekt po raz pierwszy pojawia się na planach z lat 1732–1733. Zaprojektowany jako rawelin otoczony wodą, usytuowany przed murem kurtynowym mającym łączyć przyszłe bastiony Franciszka i Józefa. pełnił funkcje magazynu żywności (Ravelinul Depozitului de Alimente). Jego budowę zakończono w latach 1733-1734. Później został włączony do murów obronnych, a w roku 1744 roku jego nazwę przemianowano na Bastion Teresy na cześć arcyksiężnej Marii Teresy z Austrii.
Zdjęcia z Timișoary
